आजपासून नऊ वर्षांपूर्वी..
२५ नोव्हेंबर २०१६ रोजी हवानातल्या एका सिगारच्या धुरासारखे फिडेल कॅस्ट्रो हे नाव क्षणभर हवेत विरलं, पण त्याने भस्मसात केलेला अन्याय, त्याने पेटवलेली क्रांती आणि त्याने उभी केलेली अबाधित प्रतिकाराची भिंत आजही क्युबाच्या समुद्रकिनाऱ्यावर डौलाने उभी आहे.
आज त्याच्या स्मृतिदिनी आपण त्याला फक्त एक कम्युनिस्ट नेता म्हणून नव्हे, तर एका विचाराच्या रूपाने स्मरण करतो आहोत..
फिडेलने दिलेला विचार ओरडून सांगतो की, “क्रांती म्हणजे फक्त व्यवस्था बदलणे नव्हे, तर माणसाच्या अंतःकरणातील गुलामगिरी संपवणे म्हणजे खरी क्रांती.”
फिडेल वेगळा होता..
अमेरिकेच्या CIA ने तब्बल ६३८ वेळा त्याच्या हत्येचा अयशस्वी प्रयत्न केला. सन १९७५ सालचा Church Committee Report मध्ये ही संख्या नोंदवलेली आहे. अशा प्रत्येक अयशस्वी प्रयत्नाने तो अधिक कणखर बनत गेला. यासंदर्भात त्याचे वाक्य प्रसिद्ध आहे. तो म्हणाला होता, “मला मारण्यासाठी त्यांनी जितके प्रयत्न केले, तितक्या वेळा मी मेलो आणि पुन्हा जन्माला आलो.”
तो वेगळा होता..
त्याने एका छोट्या बेटाला जागतिक साम्राज्यवादाविरुद्ध उभे केले. सन १९५९ च्या क्रांतीनंतर अमेरिकेच्या आर्थिक नाकेबंदीला (१९६० पासून आजतागायत चालू) तोंड देतांनाही क्युबाने आपल्या नागरिकांचे आयुर्मान ७८ वर्षांवर नेले, बालमृत्यूदर जगात सर्वात कमी (४.० प्रति १०००, WHO २०२३) केला आणि वैद्यकीय शिक्षण पूर्णपणे मोफत करून जगभरात ५०,००० पेक्षा अधिक क्युबन डॉक्टर गरीब देशांत सेवा देण्यास पाठवले. ही आकडेवारी नव्हे, ही फिडेलच्या विचाराची फळे आहेत. तो एके ठिकाणी म्हणतो, “मानवतेची सेवा हीच खरी क्रांती आहे..!”
तो वेगळा होता..
त्याने ’चे गव्हेरा’शी मैत्री केली, नेल्सन मंडेलांना “माझा गुरू” म्हटले आणि अंगोलाच्या स्वातंत्र्यलढ्यात ३,००,००० पेक्षा अधिक क्युबन सैनिक पाठवले. रंगभेदाच्या अंतानंतर नेल्सन मंडेलांनी मतँझास (क्युबा) येथे सांगितले होते, “क्युबन लोकांनी आपले रक्त सांडले, तेव्हा आम्ही खऱ्या अर्थाने मुक्त झालो.” हा फिडेलचा एकट्याचा विजय नव्हता; हा त्याने पेरलेल्या विचाराचा विजय होता. फिडेल एके ठिकाणी म्हणतो, “जर तुम्ही तुमच्या सीमेबाहेरील दुःख आपले मानले नाही, तर तुम्ही खरेच स्वतंत्र असूनही गुलाम आहात..!”
फिडेलइतकीच त्याची क्युबन सिगार प्रसिद्ध आहे. त्याच्या सिगारची राख खाली पडतांना तो हसत म्हणायचा, “ही राख नाही, ही इतिहासाची धूळ आहे, जी पुन्हा उडून नव्या आगीत रूपांतरित होईल..!”
आजही ती धूळ उडते आहे..
लॅटिन अमेरिकेतील प्रत्येक क्रांतिकारी तरुणाच्या मनात..
आफ्रिकेतील प्रत्येक मुक्तीसेनानीच्या बंदुकीत..
आणि साम्राज्यवादाविरुद्ध उभ्या राहणाऱ्या प्रत्येक मुठीत..
तो गेला, पण त्याची आग विझली नाही;
कारण फिडेल कधीच मेला नव्हता..
आणि फिडेल मरणारही नाही..
तो फक्त रूप बदलत राहील..!
आजही तो जिवंत आहे..
क्युबातील शाळांमधील मुलांच्या डोळ्यांत..
हवानातील रुग्णालयांमधील डॉक्टरांच्या हातात..
आणि अन्यायाविरुद्ध वळलेल्या प्रत्येक वज्रमुठीत..
स्पॅनिश भाषेत एक धगधगतं वाक्य आहे..
”Hasta la victoria siempre..!”
अर्थात क्रांती थांबलेली नाही, ती फिडेलच्या नावाने अधिक गर्जना करत आहे.. गर्जना करत राहणार आहे..
